Digitale geletterdheid is tegenwoordig een onmisbare vaardigheid. We gebruiken onze digitale vaardigheden elke dag om met behulp van informatietechnologie snel informatie te vinden. Maar wat is digitale geletterdheid en hoe kan deze vaardigheid worden ontwikkeld via klassikaal onderwijs? In deze gids leest u er alles over.
Wat is digitale geletterdheid?
Simpel gezegd houdt digitale geletterdheid in dat je in staat bent om technologie te gebruiken voor het vinden en delen van informatie. Mensen hebben bepaalde kennis en vaardigheden nodig om computers, internet, e-mail en andere digitale tools te gebruiken. Zonder deze vaardigheden hebben ze minder kansen in het onderwijs, op de arbeidsmarkt en zelfs in hun privéleven.
Bijna alles wat we doen, is gebaseerd op technologie. Daarom zijn digitale vaardigheden heel belangrijk. Beleidsmakers en besluitvormers beoordelen voortdurend of mensen in het bedrijfsleven, de overheidssector en het onderwijs voldoende digitaal geletterd zijn. Daarnaast onderzoeken ze hoe ze het voor iedereen mogelijk kunnen maken om digitale vaardigheden op te doen en deze te onderhouden.
Dat is belangrijk omdat deze digitale vaardigheden ons in staat stellen ons werk te doen, te blijven leren, met anderen in contact te komen en ons zowel op professioneel vlak als op persoonlijk vlak te ontwikkelen.
Desondanks heeft vier op de tien volwassenen en een derde van de Europese beroepsbevolking geen digitale basisvaardigheden volgens de Europese Commissie (EC). Als onderdeel van het vormgeven van de digitale toekomst van Europa heeft de EC als doel gesteld dat 70% van de volwassenen tegen 2025 over digitale basisvaardigheden moet beschikken. Voor kinderen in de schoolleeftijd is het doel om het percentage 13-14-jarigen met onvoldoende computer- en digitale vaardigheden van 30% in 2019 te verlagen naar 15% in 2030.
Dit vereist een inspanning vanuit het gewone onderwijs en het volwassenenonderwijs. Ook moet er inzicht zijn in wat er nodig is om digitale vaardigheden te ontwikkelen. Duidelijk is in ieder geval dat het leerproces gericht moet zijn op zowel technische als cognitieve vaardigheden, omdat mensen niet alleen moeten weten hoe ze digitaal toegang krijgen tot informatie, maar die ook moeten kunnen begrijpen. Maar digitale geletterdheid gaat nog verder dan dat. We maken tegenwoordig zoveel gebruik van internet, dat het ook belangrijk is om te weten wat cyberveiligheid inhoudt, kritisch te zijn op informatie en beslissingen te kunnen nemen over de betrouwbaarheid ervan. Bovendien heeft iedereen die internet gebruikt verantwoordelijkheden met betrekking tot het delen van content.
Het is belangrijk dat lerenden dit volledige spectrum aan digitale vaardigheden ontwikkelen, zodat ze ook in staat zijn om technologie te gebruiken om te leren. Lerenden hebben vaardigheden nodig om online informatie op te zoeken en die te interpreteren en te beoordelen. Dit geeft hen toegang tot waardevolle bronnen om te leren.
Technologie staat tegenwoordig centraal in ons leerproces. Leerlingen en studenten gebruiken vrijwel dagelijks computers en andere apparaten, zowel in de klas als daarbuiten. En ons leerplatform bevat content en leeractiviteiten zodat leerlingen en studenten kunnen leren waar en wanneer ze maar willen.
Zowel in het onderwijs als in het bedrijfsleven wordt dus veel gebruikgemaakt van technologie. Ook publieke diensten online maken er steeds meer gebruik van. En sociale platformen zijn natuurlijk niet meer weg te denken uit ons privéleven. Om deze en nog vele andere redenen is digitale geletterdheid in het onderwijs essentieel.
Wat zijn de vier aspecten van digitale geletterdheid?
Volgens TeachThought zijn er vier aspecten van digitale geletterdheid:
Begrip
Digitaal vaardige mensen zijn in staat om informatie die digitaal wordt gepresenteerd, te begrijpen.
Onderlinge afhankelijkheid
Een van de grote voordelen van digitale informatie is dat er kan worden gelinkt naar andere bronnen. Dit artikel bevat bijvoorbeeld een aantal relevante links waar je meer informatie kunt vinden over dat wat we vertellen. Mensen die digitaal vaardig zijn, begrijpen deze koppelingen tussen data, content en platformen.
Sociale factoren
De digitale wereld beïnvloedt onze cultuur en onze sociale ecosystemen. Iedereen weet dat online ‘likes’ van invloed kunnen zijn op onze eigenwaarde en ons welzijn. Bij digitaal geletterd zijn hoort ook dat je begrijpt welke impact het maken van online community’s heeft en dat je veerkracht en een zekere mate van zelfbescherming ontwikkelt.
Ontlenen
Naarmate leerlingen en studenten beter hun weg kunnen vinden in de onlinewereld, ontwikkelen ze vaardigheden in het ontlenen van content: content vinden, ordenen en opslaan. Dit kan via online forums, platformen voor het delen van video’s zoals YouTube, of persoonlijke blogs.
Voordelen van digitale geletterdheid in het onderwijs
We weten nu wat digitale geletterdheid is en wat de aspecten ervan zijn. Nu gaan we bekijken welke voordelen dit heeft in het klaslokaal. Digitaal vaardige leerlingen en studenten:
Hebben toegang tot informatie
Het internet verbreedt je horizon, informeert en onderwijst. Het bevat een scala aan multimedia zoals video’s, tutorials, discussieforums, tekst en afbeeldingen. Het is een waardevolle bron van informatie voor leerlingen studenten, en als ze de vaardigheden missen om hier gebruik van te maken, lopen ze al deze informatie mis.
Kunnen de geloofwaardigheid beoordelen
Leerlingen en studenten moeten altijd kritisch zijn op wat ze lezen om te bepalen of de informatie geloofwaardig, betrouwbaar en gepast is. Dit is een vaardigheid. Enerzijds is dit een kwestie van ervaring opdoen, maar ze kunnen hier ook bij op weg worden geholpen. Ze moeten leren wat fake news is, dat het belangrijk is om je af te vragen wie iets heeft gepost en waarom, en wat het gevaar is van valse identiteiten online.
Creëren digitale content
Als het om digitale tools gaat, zijn samenwerking, communicatie en interactie net zo belangrijk als informatie. Studenten met goede digitale vaardigheden kunnen zelf content maken en delen via allerlei platformen. Zo kunnen ze nieuwe contacten leggen, zowel op professioneel vlak als privé, om hun leven te verrijken, te groeien en te ontwikkelen.
Zijn verantwoordelijk
Door de opkomst van sociale media worden massaal ideeën en meningen gedeeld. Daardoor hebben individuen een groter bereik gekregen, maar dat brengt ook verantwoordelijkheden met zich mee. Digitale geletterd zijn betekent ook dat je in staat bent om te beslissen wat je wel en niet deelt.
Beschermen zichzelf
Onze digitale identiteit omvat informatie: waar we wonen, wanneer we geboren zijn, bij welke bedrijven we winkelen en bankieren, wat we verdienen enz. Dit is waardevolle informatie voor cybercriminelen. Zij proberen deze informatie te pakken te krijgen en in hun eigen voordeel te gebruiken. Vaak is hun doel om geld te verdienen aan gestolen informatie. Digitale geletterdheid houdt ook in dat je begrijpt welke gevaren het delen van informatie met zich meebrengt en hoe belangrijk het is om maatregelen te treffen om die informatie te beschermen.
Hoe kunnen leerlingen en studenten digitale geletterdheid ontwikkelen in de klas?
Het is duidelijk welke voordelen het heeft om leerlingen en studenten te helpen deze belangrijke vaardigheid onder de knie te krijgen. Hieronder staan daarom een aantal tips hoe je in de klas digitale vaardigheden kunt ontwikkelen:
Tip 1. Gebruik bronnen van deskundigen
Er zijn gespecialiseerde organisaties die informatie bieden over allerlei cyberkwesties zoals online veiligheid, fake news, gegevensprivacy en -bescherming en cyberpesten. Gebruik bronnen van de betreffende overheids-, liefdadigheids- en onderwijsinstanties.
Tip 2. Moedig discussie aan
Zoals eerder gezegd omvat digitale geletterdheid niet alleen technische vaardigheden, maar ook kritisch denken. Online moeten leerlingen en studenten voortdurend nadenken over welke content betrouwbaar is, wat ze wel en niet moeten delen en of iets goed aanvoelt of niet. Door verschillende standpunten te verkennen en meningen in twijfel te trekken, ontwikkelen leerlingen dit belangrijke kritische denkvermogen.
Tip 3. Gebruik de digitale klas
Het gebruik van technologie in de digitale klas helpt natuurlijk om digitale vaardigheden te ontwikkelen. Maar er is nog meer. Door het wisselen tussen verschillende media – video, online bronnen, sociale samenwerkingstools etc. – in de klas raken leerlingen vertrouwd met het gebruik van digitale tools om iets gedaan te krijgen. Dankzij het leerplatform doen ze deze ervaring ook buiten de klas op. Gebruik bijvoorbeeld eens een ’flipped classroom’-benadering. Daarbij leren leerlingen en studenten iets over een onderwerp door een presentatie te bekijken of aantekeningen te lezen buiten de klas. Zo blijft er meer waardevolle tijd over om face-to-face vragen te beantwoorden, discussies te voeren en dieper in te gaan op onderwerpen.
Voorbeelden van digitale geletterdheid
Leerlingen gebruiken digitale vaardigheden om hun leerproces op allerlei manieren te bevorderen, waaronder:
- Online informatie zoeken: Als studenten weten hoe ze online informatie kunnen opzoeken, scannen, ordenen en beoordelen, hebben ze met een paar muisklikken toegang tot een schat aan informatie. Omdat de meeste mensen veel gebruik maken van het internet, vinden we het normaal dat informatie zo snel beschikbaar is. Daarom is het nog belangrijker om leerlingen en studenten te leren over plagiaat, brongebruik en correcte bronverwijzing.
- Leren van anderen: Digitaal vaardige leerlingen en studenten kunnen veel makkelijker leren van hun medeleerlingen en -studenten. Denk alleen al aan alle manieren waarop leerlingen met elkaar in contact kunnen komen: via social media, door instructievideo’s te bekijken op streamingplatforms en door inzichten te delen.
- Een portfolio opbouwen: Of een student nu al stage loopt of nog volop aan het studeren is, ze zijn verantwoordelijk voor hun eigen ontwikkeling. In dit digitale tijdperk wordt het up-to-date houden van een digitaal cv waarschijnlijk een tweede natuur. Met een digitaal cv kun je laten zien wat je kunt door je vaardigheden te tonen. Statische, tekstgebaseerde cv’s zijn niet meer van deze tijd. Rijke e-portfolio’s waarmee je direct kunt laten zien wat je kunt, zijn de toekomst.
- De leerervaring verbeteren: Een leerplatform kan en moet meer zijn dan een simpele opslagplaats voor content. Het stimuleert en motiveert digitaal vaardige leerlingen en studenten via video, audio, sociaal samenwerken en manieren om kennis te testen en verworven vaardigheden te oefenen. Elk leertraject is anders. Daarom moet elke leerling of student een gepersonaliseerde leerervaring worden geboden.
Het belang van digitale geletterdheid in het hoger onderwijs
Het gebruik van technologie om je kennis te vergroten is niet alleen noodzakelijk voor leerlingen in het basis- en middelbaar onderwijs, maar ook onmisbaar in het hoger onderwijs. Zo ontstaan consistente, bevredigende leerervaringen voor de toekomstige beroepsbevolking.
Er zijn echter wel nog wat problemen die moeten worden verholpen. Zo zal bij eerstejaars duidelijk te merken zijn dat studenten verschillende achtergronden hebben en daardoor ook niet allemaal even digitaal vaardig zijn. En ook onder docenten vind je mensen die technologie omarmen, mensen die er het liefst zo min mogelijk mee doen en alles daartussenin. Dit kan ertoe leiden dat technologie binnen een instelling niet op dezelfde manier wordt gebruikt, waardoor de leerervaring van studenten wisselend is.
Dat is ook frustrerend voor docenten. Want als niet duidelijk is waar de instelling naartoe wil wat betreft technologie, of als er geen ondersteuning is om digitale tools voor doceren en leren te integreren, kunnen ze ontevreden worden en gedemotiveerd raken. Voortdurende professionele ontwikkeling met de juiste hoeveelheid training en technische ondersteuning is essentieel om het personeel door een digitale transformatie heen te loodsen.
Een duidelijke en coherente digitale strategie helpt het personeel en de studenten te begrijpen waar de instelling nu staat en wat het einddoel is. Belangrijk is dat ‘digitaal’ wordt geïntegreerd in het geheel. Het mag geen ondergeschoven kindje zijn. Daarbij helpt het om hierover in gesprek te gaan met alle belanghebbenden om inzicht te krijgen in de manier waarop studenten technologie gebruiken voor hun studie en wat docenten en administratief medewerkers van de technologie verwachten. Ook belangrijk is het om voordelen van een leerplatform te laten zien waar mensen misschien nog niet aan hadden gedacht, zoals tijdsbesparing voor docenten.
Vanzelfsprekend is het bedrijfsleven hierin ook een belangrijke belanghebbende. Welke mate van digitale geletterdheid verwachten werkgevers van starters op de arbeidsmarkt? Is de digitale benadering van de instelling voldoende om deze vaardigheden te ontwikkelen bij de toekomstige beroepsbevolking? Tijd en ruimte om aan te haken bij het bedrijfsleven zijn belangrijk voor de voortdurende ontwikkeling van de technologie in het onderwijs en om de cursusinhoud relevant te houden.
De weg vooruit
Digitale geletterdheid is een belangrijke vaardigheid die we allemaal dagelijks inzetten, maar die niet helemaal vanzelf ontwikkeld wordt. Het klopt dat kinderen die opgroeien in dit digitale tijdperk net zo vertrouwd raken met technologie als met letters, cijfers en sociale interactie. Maar bij digitale geletterdheid in de klas draait het om meer dan alleen het verwerven van digitale vaardigheden.
Goed ontwikkelde digitaal geletterden benaderen de gigantische online wereld met voorzichtigheid en een kritische blik en zijn voorzichtig met het consumeren van informatie. Bovendien beschermen ze zichzelf online tegen anderen.
Een inconsistente benadering van technologiegebruik in de klas kan verwarrend en demotiverend werken voor leerlingen/studenten en medewerkers. Door een coherente digitale strategie met de juiste ondersteuning stomen instellingen zichzelf en hun studenten klaar voor de toekomstige arbeidsmarkt.
Written by:
Stay in the know
Educators and training pros get our insights, tips, and best practices delivered monthly